کد مطلب:11625 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:5

گنجینه پرسمان » احكام

آلات موسيقي كدامند؟ استفاده و نگهداري آنها چه حكمي دارد؟ ياد دادن و فراگيري آنها چگونه است؟

در روايات نام دف، تار، تنبور و مزمار (ني) به عنوان سازهاي حرام آمده است كه با توجه به رشد موسيقي و ساخته شدن انواع و اقسام سازها مي توان تار و تنبور را به انواع و اقسام سازهاي كششي زخمه اي از تار و سه تار و گيتار گرفته تا ويلنسل و ... تعميم داد و سازهاي آرشه اي مثل كمانچه، ويلن و غيره را نيز در آن داخل كرد و حتي سنتور و قانون و مشابهات آن ها (پيانو، ارگ و ...) را نيز به آن ها ملحق دانست.

مزاميز نيز شامل انواع ني و شيپور و كلاً سازهاي بادي مي شود و دف شامل همة سازهاي كوبه اي.

بنا بر گسترش عنوان روايات، همة سازها بدون استثنا حرام مي باشند. اما مسئله اين جا است كه غالب اين ها از آلات مشتركه هستند؛ يعني ابزاري كه هم استفاده حرام دارند و هم استفاده حلال، بنابراين اگر از هر يك از اين سازها يا سازهاي ديگري كه نام نياورده ايم، استفادة حرام بشود، مثلاً در مجالس لهو و لعب نواخته شود، يا قطعه اي حرام با آن ها نواخته شود و ... حرام است. در غير اين صورت مباح است و اشكالي ندارد، درست مثل كارد آشپزخانه، اگر با آن آدمي را بكشي، استفاده از آن حرام است اما اگر به كار آشپزي بپردازي، استفاده از آن مباح مي باشد.

در روايات اسلامي نامي از ابزار هاي متداول آن روز برده شده است از جمله: انّما حرّم الله الصناعة التي هي حرام كلّها التي يجيء منها الفساد محضاً، نظير البرابط و المزامير و الشطرنج و كل ملهوّبه و الصلبان و الاصنام.

در اين روايت به بربط (شبيه تار) و مزمار (از آلت هاي موسيقي آن زمان) نام برده مي فرمايد: نگهداري و استفاده از آن ها و ساختن آن ها حرام است.(1) چون استفادة حرام (فساد محض) از آن ها مي شود.

در روايات ديگر فرمود: ثمن الكلب و المغنية سحت؛(2) خريد و فروش سگ و دستمزد زن آوازه خوان حرام است.

شخصي كنيزهاي آوازه خوان خود را فروخت و سيصد هزار درهم پول آن ها را نزد امام كاظم(ع) آورد. حضرت فرمود: من احتياجي به اين پول ندارم، اين پول حرام است و تعليم آواز غنا كفر است و شنيدن آواز غنا موجب نفاق است و پول آن ها هم حرام است.(3)

در عين حال برخي سازها هستند كه فقط استفادة حرام دارند و استفادة مشروع از آن نمي شود؛ چنين سازهايي به طور كلّي حرام است و حتي خريد و فروش و ساختن آن ها هم اشكال دارد.

در زمينة ياد دادن موسيقي و يادگيري و خريد و فروش آلات موسيقي، از مجموعة كلمات مراجع عظام استفاده مي شود: مراجعي كه موسيقي غر مطرب را مجاز مي شمارند، يادگيري و ياد دادن و خريد آلات موسيقي براي استفادة غير مطرب را بدون اشكال مي دانند اما گر به قصد استفادة حرام تهيه يا آموخته شود، حرام مي دانند.(4)

پي نوشت ها:

1. وسائل الشيعه، ج 12، ص 57، ح 1 و 225.

2. همان، ص 87، ح 4.

3. همان، ص 87، ح 5.

4. آيت الله فاضل، جامع المسائل، ج 1، س 992؛ آيت الله تبريزي، استفتائات جديد، س 1078 و 1079؛ امام خميني، استفتائات، ج 2، س 29؛ آيت الله خامنه اي، سؤال از دفتر ايشان؛ آيت الله مكارم شيرازي، استفتائات جديد، ج 1، س 525.